در یکی از جلسات سلسله سخنرانی های استاد فقید دکتر سید احمد فردید در دانشکده حقوق دانشگاه تهران ایشان به بیان توضیحاتی در باب اصطلاحات "امت"، ملت و ملل" و "جامعه" پرداخته است. تحریر سخنان استاد در این جلسه منتج به متنی شد که بنظر نگارنده - بالاخص پاراگراف های ابتدائی آن - برای مطالعه کننده ای که سخنان استاد را از نوار نمی شنود احتمالا نمیتواند چنان که باید مفید افتد و شیوه مرسوم در این وبلاگ از قبیل علامت گذاری های خاص و توضیح حذف ها و اضافات در خود متن نیز چنان که باید کارساز بنظر نمی رسید بلکه یحتمل بر پیچیدگی مطلب می افزود. لذا نگارنده جسارتا در ذیل ابتدا متنی را که بر اساس برداشت خود از سخنان استاد تنظیم نموده درج و البته متن اصلی تنظیم شده به روش این وبلاگ را نیز در ادامه درج می نماید:
بسم الله الرحمن الرحیم، "ان هذه امتکم امة واحده و انا ربکم فاعبدون"، "این خود امت شماست، امت واحده شما، و من هم پروردگار شمایم پس پرستش کنید مرا" سوره مبارکه انبیاء آیه مبارکه 92
می خواهم که اجمالا در باب فرق میان "امت واحده" و "ملت و ملل" توضیحاتی بدهم و ضمنا ارتباط می دهم مطلب را به هفته وحدت به اصطلاح. معلوم است برای بنده وحدت بینِ ملل اسلام رو به یک اصل همواره بیشتر رجوع پیدا می کند و باید هم و انشاءالله حوالت تاریخی چنین آمده که جهت ملل اسلام(1) بیشتر در یک امر اتحاد پیدا کند، در "امت واحده".
"ملل" به معنی خاص لفظ ملل اسلام است اما امروز همه بشر "نحل" مختلف اند، "فرق" مختلف اند.(2) فرق اعم است از ملل و نحل.
"تفرقه" و "فرق" در اسلام هم آمد، بارها هم در قرآن به پرهیز از تفرقه امر به معروف شده است. ولی خب ملت هست، ملل هستند.(3) تفرقه به یک معنی بیشتر رجوعش به نحل است نه ملل.
1 – در سخن استاد در اینجا کلمه "امت" آمده که نگارنده با توجه به عبارت قبلی، تعبیر "ملل اسلام" را جایگزین نمود. توضیح اینکه در صدر اسلام، "امت واحده اسلام" تشکیل شد که پس از چندی و بنا به خبر رسول گرامی اسلام دچار افتراق گردید (حدیث افتراق) و "ملل اسلام" پدید آمد. "ملت" به همان معنی که در بیت حافظ اشاره شده که "جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه". می بینیم استاد فردید در طلیعه پیروزی انقلاب اسلامی اگر چه تشکیل امت واحده اسلام را دفعتا میسر نمی داند، متمنی وحدت جهت ملل اسلام (به زبان متداول مذاهب مختلف اسلامی) در جهت تشکیل امت واحده است.
2 – علی الظاهر استاد در همان حین سخن گفتن بلافاصله عبارت "امروز همه بشر "نحل" مختلف اند" را به "امروز همه بشر "فرق" مختلف اند" اصلاح نموده است. در عین حال ممکن است این نحوه بیان استاد عمدی بوده باشد چرا که نه تنها امروز بلکه شاید همواره همه بشر فرق (اعم از ملل و نحل) مختلف بوده اند. در توضیح باید گفت استاد ملل را عبارت از عقايد ديني و فرقه‌هايي می داند كه رجوعش به كتاب است و در مقابل نِحَل عبارت از عقايدي است كه رجوعش به شِرك است؛ يعني آن‌هايي كه اهل كتاب نيستند(گفتگو با علی قیصری، مهرنامه 3/3/89 ). به لحاظ غرب زدگی همه بشر می توان بشر را صرفا نحل مختلف دانست و به لحاظ تمنائی که در گله گله جهان بشر امروز برای گذشت از غرب زدگی دارد همه بشر را می توان فرق مختلف اعم از ملل و نحل در نظر گرفت.
3 -ظاهرا منظور این است که علی رغم تاکید قرآن به پرهیز از تفرقه سرانجام امت واحده اسلام به ملل اسلام (مذاهب مختلف اسلامی) تبدل یافت.
متن تنظیم شده مطابق روال معمول:
"بسم الله الرحمن الرحیم، "ان هذه امتکم امة واحده و انا ربکم فاعبدون"، "این خود امت واحده شماست. این خود امت شماست، امت واحده شما، و من هم پروردگار شمایم پس پرستش کنید مرا" سوره مبارکه انبیاء آیه مبارکه 92
می خواهم که اجمالا در باب فرق میان امت واحده و ملت و ملل توضیحاتی بدهم و ضمنا ارتباط می دهم مطلب را به هفته وحدت به اصطلاح. معلوم است برای بنده هفته وحدت بین ملل اسلام رو به یک اصل همواره بیشتر رجوع پیدا می کند و باید هم انشاءالله حوالت تاریخی چنین آمده که بیشتر جهت امت در یک امر اتحاد پیدا کند، در "امت واحده". ملل. باصطلاح ملل. مرادم ملل اسلام است، ملل به معنی خاص لفظ ملت اسلام است اما همه بشر اینها نحل مختلف اند، "فرق" مختلف اند. فرق اعم است از ملل و نحل. کلمه "فرقه". دیگر من لغات را نمی گویم یک کلمه سنسکریت است [.]. تفرقه و فرق در اسلام هم آمد، بارها هم امر شده است در قرآن به معروفِ اینکه پرهیز از تفرقه. ولی خب ملت هست، ملل هستند. تفرقه به یک معنی بیشتر رجوعش به نحل است نه ملل." (27/8/1365)
"امت"، "ملت"، "جامعه" – قسمت سوم
ملل ,امت ,اسلام ,واحده ,فرق ,نحل ,امت واحده ,ملل اسلام ,همه بشر ,ملل و ,نحل مختلف ,مذاهب مختلف اسلامی ,معنی بیشتر رجوعش ,انشاءالله حوالت تاریخی ,سوره مبارکه انبیاء
درباره این سایت